برنامه کار مهندسی ارزش

 

برنامه کار مهندسی ارزش در انجمن‌های ملی مهندسی ارزش کشورها بعضاً متفاوت بوده، در زیر برنامه کار مهندسی ارزش در کشورهای انگلیس، هند و ژاپن آورده شده است.

برنامه کار مهندسی ارزش در کشور انگلستانشامل مراحل:1-جهت گیری و تعیین هدف، 2-گردآوری اطلاعات، 3-خلاقیت، 4-ارزیابی گزینه‌ها، 5-توسعه، 6-ارایه پیشنهاد،7-اجرای پیشنهادها و ممیزی.برنامه مهندسی ارزش در کشور ژاپنشامل مراحل: 1-گردآوری اطلاعات، 2-ارزیابی کارکردها، 3-خلاقیت، 4-ارزیابی اولیه، 5-ارزابی دقیق، 6-آماده سازی پیشنهاد.برنامه مهندسی ارزش در کشور هندشامل: 1-جهت گیری، 2-انتخاب پروژه، 3-گردآوری اطلاعات، 4-تحلیل کارکرد، 5-خلاقیت، 6-تحلیل گزینه ها، 7-ارزیابی گزینه ها، 8-تهیه و ارایه پیشنهاد، 9-اجرای پیشنهاد، 10-ممیزی.برنامه مهندسی ارزش بنیاد ارزش لاورنس مایلزشامل مراحل: 1-جهت گیری و تعریف مساله، 2-جمع آوری اطلاعات و تحلیل کارکرد، 3-خلاقیت، 4-ارزیابی، 5-تهیه پیشنهاد، 6-ارایه پیشنهاد، 7-اجرا.

در کشور ما، برنامه کار مطالعات مهندسی ارزش نشأت گرفته از برنامه کار انجمن بین المللی مهندسی ارزش است. این برنامه کار که در زیر به آن اشاره شده است مرجع برنامه کار مطالعات اکثر کشورهای جهان است.

 

 


  • قبل از شروع فرايندهای اصلی مهندسی ارزش ما نيازمند انجام يکسری اقدامات اوليه بمنظور برگزاری هر چه موفقيت آميزتر کارگاه مهندسی ارزش هستيم. در اين مرحله مجريان مهندسی ارزش با همکاری کارفرما فعاليت های زير را انجام می دهند:

    • بررسی ميزان نياز کارفرما به اجرای مهندسی ارزش
    • تکميل پرونده اطلاعات طرح مورد بررسی
    • تعيين عوامل ارزش
    • تعيين دامنه مطالعات
    • تعيين سرپرست، اعضا، تاريخ و مدت لازم برای انجام مهندسی ارزش
    • بازديد اعضا تيم در مرحله اجرای طرح


    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • تعیین کارکردهای ضروری، پایه و سایر کارکردهای موردنظر کارفرما.
    • شناسایی عوامل ذی‌نفع، خواسته‌ها و نیازهای آنها.
    • گردآوری اطلاعات و داده‌های طرح اولیه مرتبط با محدوده مطالعه مهندسی ارزش.
    • بررسی اطلاعات موجود و کلیه مشخصات فنی طرح.
    • چگونگی ارتباط موضوع مطالعات با سایر قسمت‌هاو اجزای طرح.
    • بررسی پیشینه عملکرد مصالح و اقلام پیشنهادی.
    • تعیین هزینه‌های نگهداری.
    • تعیین معیارهای ارزیابی و اولویت نسبی آنها با توجه به خواسته‌ها و نیازهای کارفرما و سایر عوامل ذی‌نفع.
    • تهیه مدل‌های داده‌ای با توجه به محدوده مطالعات.
    • تدقیق محدوده مطالعات با توجه به اطلاعات گردآوری شده.



    همچنین باید پاسخ موارد زیر روشن گردد:

    • آیا مشخصات فنی موجود اهداف مورد نظر را برآورده می‌سازد؟
    • آیا تمامی مشخصات موجود ضروری هستند؟
    • آیا تمامی مفروضات ارایه شده واقع بینانه هستند؟
    • آیا می‌توان برخی از مشخصات را اصلاح و یا حذف نمود؟
    • آیا تغییر در برخی (یا تمامی) مشخصات منجر به سهولت طراحی و ساخت می‌شود؟
    • آیا تمامی مشخصات عملکردی موردنظر ضرورت دارند؟
    • عملکردهای در نظر گرفته شده کافی هستند؟
    • آیا مشخصات فنی از سوی طراح و یا برنامه‌ریز به درستی تعریف شده‌اند؟
    • آیا قوانین، مقررات، سیاست‌ها، فرآیندها و آیین‌نامه‌های مربوط در طرح موجود رعایت شده‌اند؟
    • آیا در طرح موجود (اولیه) به مصالح و مواد اولیه پر هزینه، خاص و یا کمیاب نیاز می‌باشد؟
    • چه گزینه‌هایی برای مصالح و مواد اولیه در نظر گرفته شده بود و چرا رد شدند؟
    • آیا مصالح و مواد اولیه مورد نیاز خطرناک هستند؟
    • آیا مصالح و مواد اولیه نیازمند حمل و نقل خاص می‌باشند؟
    • آیا هیچ‌یک از مصالح پیشنهادی وضعیت انحصاری دارند؟
    • نوع، ترتیب و دوره زمانی نگهداری مصالح، تسهیلات و تجهیزات چگونه است؟
  • فاز اطلاعات

    فاز اطلاعات 
    هدف این مرحله تکمیل مجموعه داده‌هایی است که تهیه آنها از مرحله مطالعات مقدماتی آغاز شده است.در صورتی که از محل طرح در مرحله طرح در مرحله مطالعات مقدماتی بازدید نشده باشد انجام آن در این مرحله الزامی است.
    در این مرحله منشور حدود مطالعات با توجه به اطلاعات جدیدی که در مرحله گردآوری فراهم آمده است، بازنگری می‌شود.

    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • آیا تمامی داده‌های مرتبط گردآوری شده‌اند؟
    • آیا با توجه به داده‌های جدید تصحیح محدوده مطالعات ضرورت دارد؟

    فاز تحلیل کارکرد

    فاز تحلیل کارکرد
    تعریف و تحلیل کارکرد قلب متدولوژی ارزش است. این مرحله اساسی‌ترین وجه تمایز متدولوژی ارزش با سایر روش‌های بهبود است. هدف این مرحله تعیین مناسب‌ترین مولفه‌ها و محدوده‌ها برای ادامه مطالعات است. لازم است در این مرحله گام‌های زیر برداشته شوند:
    • تشخیص و تعریف کارکردهای محصول، فرآیند، پروژه و اجزای آن به کمک افعال معلوم و اسامی قابل اندازه‌گیری.
    • دسته‌بندی کارکردها بر حسب پایه و ثانویه.
    • گسترش کارکردهای تعریف شده (اختیاری)
    • ایجاد یک مدل سلسله مراتبی یا منطقی برای کارکرد و یا رسم نمودار FAST.
    • تخصیص هزینه و سایر منابع قابل سنجش به کارکردها.
    • تعیین بهای هر کارکرد با در نظر گرفتن خواسته‌ها و نیازهای کارفرما و بهره‌بردار.
    • مقایسه هزینه هر کارکرد با بهای آن برای تعیین بیشترین پتانسیل‌های بهبود (تعیین شاخص ارزش).
    • ارزیابی کارکردها بر مبنای عملکرد.
    • انتخاب مناسب‌ترین کارکردها بر پایه شاخص برای ادامه مطالعات.
    • تصحیح محدوده مطالعات.
    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • در مرحله تحليل کارکردها لازم است پاسخ پرسش های زير، روشن شود    :
    • آيا تمام کارکردهای مرتبط با محدوده مطالعه مهندسی ارزش تعريف شده اند؟
    • آيا کارکردهای تعريف شده دسته بندی شده اند؟
    • آيا مدلهای لازم( سلسله مراتبی، منطقی يا FAST ) برای کارکردها تهيه شده است؟
    • آيا به هر کارکرد هزينه مربوطه تخصيص داده شده است؟
    • آيا در صورت ضرورت تخصيص ديگر منابع به کارکردها، برای تعيين شاخص ارزش، اقدامی صورت گرفته است؟
    • آيا برای هر کارکرد بها تعيين شده است؟
    • آيا با توجه به نيازهای کارفرما و ...کارکردهای ضروری فراتر نرفته است؟
    • آيا کارکردهای غير ضروری در طرح وجود دارد؟
    • آيا شيوه بهتری برای تحقق کارکردها موجود است؟
    • آيا امکان حذف هيچ يک از کارکردها و جود دارد؟
    • آيا امکان حذف کل پروژه وجود دارد؟
    • آيا امکان تحقق کارکرد بدون اجرای پروژه وجود دارد؟
    • آيا تمام کارکردهای پر هزينه، غير ضروری و نيز دارای شاخص ارزش اندک، شناسايی شده اند؟
    • آيا امکان بهبود به حدی است که ادامه مهندسی ارزش را توجيه نمايد؟
    • آيا مناسب ترين کارکردها برای بهبود انتخاب شده اند؟

    فاز خلاقیت

    فاز خلاقیت
    هدف این مرحله ارایه و پیشنهاد تعداد زیادی گزینه برای تحقق کارکردهای منتخب می‌باشد. تلاش برای ارائه پندارهای (ایده‌های) نو بدون محدودیت‌های ناشی از عادت‌ها، سنت‌ها، گرایش‌های منفی، محدودیت‌های فرضی و یا معیارهای از چیش تعیین شده انجام می‌شوند. دراین مرحله نباید هیچ‌گونه قضاوت و یا بحثی بر روی گزینه‌ها انجام شود. کیفیت هر گزینه در مرحله بعد مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد.
    برای موفقیت در مرحله خلاقیت لازم است دو نکته کلیدی مورد توجه قرار گیرند:
    • هدف مرحله خلاقیت یافتن راه‌هایی برای محقق ساختن کارکردهای انتخابی است و نه یافتن راه‌هایی برای طراحی پروژه، محصول یا فرآیند.
    • خلاقیت فرآیندی ذهنی است که در آن تجربیات گذشته برای ایجاد ترکیبات جدید با یکدیگر تلفیق می‌شوند.هدف خلق چنین ترکیباتی یافتن راهی برای تحقق کارکردها با کمترین هزینه کل و کارایی بهتر نسبت به راه‌های اولیه می‌باشد.

    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • آيا برای ارائه ايده های نو، زمينه و شرايط و ترغيب فراهم شده است؟
    • آيا تمام اعضای گروه، در جلسات خلاقيت حضور فعال داشته اند؟
    • آيا تمام ايده ها ثبت شده اند؟
    • آيا پيشنهادهای متعددی ارايه شده است؟
    • آيا ارايه پيشنهاد، فارغ از محدوديتهای ناشی از مشخصات فنی و الزام های متداول بوده است؟
    • آيا برای هر يک از کارکردهای پايه، يک کاربرگ مرحله خلاقيت تکميل شده است؟
    • آيا بر جلسات گروهی توفان افکار قواعد زير حاکم بوده است؟
    • ممنوعيت هرگونه انتقاد از پيشنهادهای ارايه شده.
    • تلاش برای افزايش شمار پيشنهادها.
    • تلاش برای تلفيق و بهبود پيشنهادها.
    • آيا تدابير لازم برای غربال و ارزيابی پيشنهادها در مراحل بعدی انديشيده شده است؟
    • آيا تحقق کامل تمام کارکردهای پايه پروژه، موضوع مرحله خلاقیت واقع شده‌اند؟

    فاز ارزیابی

    فاز ارزیابی
    هدف این مرحله ترکیب پندارها و مفاهیم ارائه شده در مرحله خلاقیت و انتخاب پیشنهادهای اجرایی، برای بررسی و توسعه می‌باشد.
    بر حسب معیارهای شناسایی شده در مرحله مقدماتی، پندارها رتبه‌بندی و وزن‌دهی می‌شوند. گام‌های اساسی این مرحله عبارتنداز:
    • حذف پندارهای غیرممکن و بی‌پایه.
    • دسته‌بندی پندارها، نمونه این دسته‌بندی‌ها عبارتند از: الکتریکی، مکانیکی، سازه‌ای، مواد اولیه، فرآیندهای خاص و موارد مشابه.
    • تعیین یک عضو از گروه برای دفاع از هر پندار در بحث‌ها و ارزیابی‌های بعدی.در صورتی که برای دفاع از پنداری خاص داوطلب نباشد، آن پندار باید حذف شود.
    • تهیه لیستی از مزایا و معایب هر پندار
    • به کمک روش‌هایی مانند ارزیابی عددی و یا اجماع اعضای گروه، اولویت پیشنهادهای هر دسته را تعیین و بر همان مبنای رتبه‌بندی نمایند.
    • در صورتی که هنوز پیشنهادهای نزدیک به هم وجود دارند، به کمک تحلیل ماتریسی یا سایر روش‌های ارزیابی پیشنهادها را رتبه‌بندی نمایند.
    • پیشنهادهای مناسب برای توسعه را انتخاب کنند.
    • در صورتی که هیچ یک از ترکیبات نهایی پیشنهادها نتوانند اهداف را براساس معیارها محقق سازند یا انتظارات را برآورده نمایند، لازم است گروه مطالعات به مرحله خلاقیت بازگردد.
    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • آيا تمام ايده ها مرور شده اند؟
    • آيا بررسی دقيقی روی چگونگی تحقق نيازهای کارکردی و الزام های فيزيکی هر يک از ايده ها صورت گرفته است؟
    • آيا می توان به منظور بهينه سازی عملکرد و هزينه ها گزينه ها، گزينه ها را ساده سازی نمود؟
    • آيا معيارهای ارزيابی به وضوح مشخص شده اند؟
    • آيا معيارهای ارزيابی در برگيرنده مواردی چون ارزش های زيبا شناختی، زيست محيطی، فرهنگی و منابع هستند؟
    • آيا در معيارهای ارزيابی عملکرد، نگهداری، هزينه های ساخت و هزينه های دوره عمر، مورد توجه قرار گرفته اند؟
    • آيا برای يکايک گزينه ها، با توجه به ارزش ها، مزايا و هزينه ها وزن مناسب در نظر گرفته شده است؟
    • آيا از ميان پيشنهادها و گزينه ها، حداقل سه مورد به عنوان بهترين پيشنهاد يا گزينه انتخاب شده است؟

    فاز توسعه

    فاز توسعه
    هدف این مرحله توسعه انتخاب و آماده‌سازی بهترین گزینه(ها) برای بهبود ارزش است. این مرحله شامل گام‌های زیر است:
    گزینه دارای بالاترین رتبه انتخاب، سپس تحلیل سودمندی و تعیین نیازهای اجرایی با در نظر گرفتن هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری، دوره بهره‌برداری و اجرا، ریسک و عدم قطعیت، انجام شود.
    برای هر گزینه پیشنهادی مجموعه اطلاعات فنی گردآوری شود. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
    الف) تشریح طرح اولیه و گزینه‌(های) پیشنهادی،
    ب) نقشه‌های طرح اولیه و گزینه(های) پیشنهادی،
    پ) داده‌های مربوط به هزینه و عملکرد، به گونه‌ای که به وضوح نشان دهنده تفاوت‌ها میان طرح اولیه و گزینه(های) پیشنهادی باشد.
    ت) هر گونه اطلاعات فنی پشتیبان شامل منابع اطلاعاتی، محاسبات و موارد مشابه.
    ث) تغییرات اعمال شده در برنامه زمانی.
    3. تهیه برنامه زمان‌بندی اجرایی که شامل تمام فعالیت‌ها باشد.
    4. تهیه پیشنهاد اجرایی به گونه‌ای که تمامی جنبه‌های منحصر به فرد پروژه تحت مطالعه از قبیل فناوری، ملاحظات سیاسی، عوامل مؤثر بر پروژه و ... را مورد توجه قرار دهد.

    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • آيا تخمين هزينه های دوره بهره برداری انجام شده است؟
    • آيا گزينه های انتخابی، پاسخگوی نيازهای کارفرما و بهره بردار هستند؟
    • آيا تمام داده ها و اطلاعات پشتيبان، موجود است؟
    • آيا الزامات و نيازمنديهای عملکردی در نظر گرفته شده است؟
    • آيا نيازها و الزام های نگهداری در نظر گرفته شده اند؟
    • آيا بهترين پيشنهادها يا گزينه ها بطورکامل توصيف و تشريح گرديده اند؟
    • آيا گزينه ها و پيشنهادها از سوی متخصصين بررسی شده اند؟
    • آيا تمام راه حلهای ممکن در نظر گرفته شده اند؟
    • آيا مواد اوليه و مصالح موجود در محل مورد توجه قرار گرفته اند؟
    • آيا مقادير و هزينه های مورد استفاده در محاسبات مجدداًَ بررسی شده اند؟
    • آيا خالص صرفه جويی ها محاسبه شده اند؟
    • آيا مناسب ترين گزينه انتخاب شده است؟
    • آيا گزينه های ديگری نيز برای پيشنهاد وجود دارد؟
    • آيا پيشنهاد ارايه شده تمام واقعيت ها را بطور شفاف، مختصر، محکم و مستدل بيان می کند؟
    • آيا گزينه ها از جنبه آثار زيست محيطی مورد توجه و بررسی قرار گرفته اند؟
    • آيا از مشاوره متخصصان درون و برون سازمانی بهره کافی برده شده است؟
    • آيا از هزينه و زمان مورد نياز برای طراحی مجدد و بررسی تاثير متقابل پيشنهاد ها در نظر گرفته شده است؟

    فاز ارائه

    فاز ارائه
    هدف این مرحله جلب نظر و توافق مشاور طراح، کارفرما و سایر عوامل مؤثر در پروژه برای اجرای پیشنهادهاست.مرحله ارایه شامل ارایه شفاهی و متعاقب آن ارایه گزارش مکتوب کامل می‌باشد.
    به عنوان آخرین فعالیت اعضای گروه مطالعات ارزش، پیشنهادها را به افراد تصمیم‌گیر در مورد پروژه ارایه می‌دهند. در حین ارائه و بحث‌ها و مجادله‌هایی که در خلال آن رخ می‌دهد، اعضای گروه، تایید اجرای پیشنهاد را کسب می‌کنند و یا سمت و سوی اطلاعات تکمیلی مورد نیاز و یا مطالعات تکمیلی را در می‌یابند.

    فهرست کنترلی فعاليت ها

    • آيا لزوم تغيير در طرح به وضوح شناسايی و توجيه شده است؟
    • آيا در ارايه پيشنهاد تغيير، اختصار رعايت شده است؟
    • آيا گزارش شامل تمام موارد مرتبط و وابسته است؟
    • آيا ميزان صرفه جويی ها در گزارش، محاسبه و ارايه شده است؟
    • آيا خلاصه گزارش مطالعات مهندسی ارزش، کامل و صحيح است؟
    • آيا پيشنهادها، هزينه ها و صرفه جويی های مندرج در گزارش مورد بررسی مجدد قرار گرفته اند؟
    • آيا برای پرسش هايی که احتمالاً مطرح خواهد شد، پاسخ مستدلی، پيش بينی شده است؟
    • آيا وسايل کمک آموزشی (تخته سياه، پروژکتور و مانند آن) در ارايه پيشنهاد موثر است؟
    • آيا برنامه اجرايی فعاليت های لازم، برای انجام پيشنهاد ها تهيه شده است؟
    • آيا نقشه ها و شکل های پيش و پس از تغييرها آماده شده است؟
    • آيا پيشنهادهای تغيير به مناسب ترين و موثر ترين مقام مسئول يا تصميم گير ارايه می شود؟
    • آيا پيشنهادهای تهيه شده، تمام زمينه هايی را که ممکن است تحت تاثير قرار گيرند، مورد توجه قرار داده است؟
    • آيا اطلاعات ارايه شده، برای تصميم‌گيری کافی است؟
  • گام پس مطالعه (مطالعات تکمیلی)

    هدف مطالعات تکمیلی اطمینان یافتن از اعمال تغییرات پیشنهادی گروه مطالعات ارزش است. پیگیری اعمال پیشنهادهای مصوب ممکن است از سوی کارفرما به یکی از اعضای گروه مطالعات ارزش و یا شخص دیگری ارجاع شود.

    با وجود آنکه ممکن است رهبر گروه مطالعات ارزش اجرای پیشنهادها را پیگیری کند، در تمام موارد مشاور طرح مسوول تهیه طرح نهایی می‌باشد.لازم است هر گزینه به طور جداگانه طراحی و تصویب شود و در صورت لزوم پیش از اجرا، تغییرات مورد نیاز قراردادهای مربوط صورت پذیرد. در همین راستا نیاز است تا فعالیت هایی انجام گردد.

    اين فعاليت ها شامل موارد زير می باشد    :
    • جمعبندی و تدوين گزارش نهايی
    • ارسال نتايج کارگاه به اعضای تيم
    • تشکيل جلسه جهت تبادل نظر پيرامون نتايج کارگاه
    • انجام اصلاحات در گزارش نهايی
    • ارائه نهايی به مراجع ذيصلاح
    • پيگيری جهت ابلاغ نتايج برای اجرا
    • فراهم نمودن زمينه و تمهيدات لازم به منظور برگزاری کارگاه مهندسی ارزش در مرحله بعدی پروژه
    • بررسی و مميزی نمودن نتايج حاصل از اجرای پيشنهادات کارگاه در حين اجرا